As carrachentas

Na preparación das xornadas do pasado setembro en Ribadeo, demos co libro As carrachentas de Fina Roca, extenso traballo de investigación que fixo a autora como tese de doutoramento e que posteriormente foi publicado pola Asociación Cultural Estabañón no 2008 na editorial Lar.

Xa falamos aquí das canouras ribadenses, das poubanas de Marín, das mantidas de Vilaxoán ou de Palmeira,... nesta entrada facemos un bosquexo deste manual etnográfico e sociolóxico, produto de varios anos de procuras e mesmo de vivencias da propia autora. 

As Carrachentas, segundo Fina Roca foron as “primeiras turistas de Covas”; bañistas labregas que se achegaban ao concello de Viveiro para realizar os seus baños rituais do mes de setembro.

Coinciden as prácticas destas mulleres chegadas de "Vilalba, As Pontes, Momán, Santaballa, Ourol, Muras, Xermade, Cabreiros, Begonte, Lanzós, O Carrizo, Ferreira, Bravos, Galdo, San Pantaleón de Cabanas, Vieiro, Riobarba, Gramadoiro,...” (As carrachentas páx 61 ) coas realizadas por poubanas, mantidas ou canouras noutros puntos do litoral galego.

Só imos salientar algúns aspectos para nós novidosos ou que complementan o recollida ata este momento

Por un lado un feito que enlaza co que falaba Trapero Pardo ( ver entradas) e que estuda a autora sobre os chamados baños quentes.

En Viveiro, ao contrario doutro lugares (Ribadeo sen ir moi lonxe) non houbo casas de baños. 

Estes baños quentes realizábanse nas casas nas que paraban as carrachentas; para iso, levaban dende a praia auga de mar mesturada con algas... ben en baldes, baldetas ou “tinas” (tallas) e unha vez quentada a auga bañábanse na improvisada bañeira.

Por outro lado destacamos tamén o feito que recolle detalladamente F Roca: os rituais previos ao baño.

Despois de se xuntaren as carrachentas do mesmo lugar de procedencia, realizaban xogos nos que participaban avoas, nais e fillas , desde rodas de adiviñas ata xogos para entraren en calor... Cita a escritora o “Sampedrón” coñecido como sampedrada que comeza co ben sabido “San Pedro como era calvo...” ( páx 58).

Logo “as carrachentas espíanse na Furada das Pombas (poñían) “unha especie de túnica en forma de saco ao que lle abrían tres buratos para meter a cabeza e os brazos. A meirande parte das veces (facíano) cunha saba vella ou cunha funda dun xergón que xa non valera para nada. Pero xeralmente bañábanse en longas enaguas brancas con moito voo” “Cando saían da auga semellaba que non levaban nada porque a roupa pegábaselles ao corpo e, cando se mergullaban as nove veces, a combinación subíalles ata o pescozo como se fosen globos, deixándolles o cu ao aire entre salto e salto. Era cando máis graza nos facía aos rapaces e rapazas. Espiabámolas dende as penas pero non nos acercabamos a elas por medo a que nos tiraran pedras ou nos zorregasen”. ( páx 58, 59)

Para un coñecemento máis extenso e preciso convidamos á lectura do citado libro que recolle o fenómeno das carrachentas desde todos os ámbitos posibles (o libro está a disposición do público nas bibliotecas de Viveiro, Lugo e Santiago e por suposto á venda nas librerías.

Praia de Covas 

Notas

A primeira ilustración é a portada do libro citado

A segunda é unha panorámica de Covas feita polo fotógrafo Juan José Vivancos e pertencente á galería da Biblioteca da Facultade de Empresa e xestión pública da Universidade de Zaragoza.